Lúc đầu chùa Bụt Mọc chỉ là ngôi chùa nhỏ có ba gian đơn sơ ngay bên cạnh một hòn đá hình tượng Phật ngồi (có lẽ dựa vào đó mà chùa được đặt tên là Bụt Mọc). Sau khi nghe lời kể của nhà sư và văn bia của chùa ghi lại thì: Viên Tri huyện lúc bấy giờ của An Lão là Nguyễn Duy Thanh quê Thượng Hồng, huyện Đường Hào (Mỹ Hào, Hưng Yên ngày nay) xã An Nhân (Yên Nhân) năm Giáp tý được vua Minh Mệnh bổ nhiệm làm quan Tri huyện An Lão. Ông là vị quan thanh liêm, chỉ hiềm một nỗi chưa có con trai nối dõi. Một hôm nằm mộng (vị linh từ thần báo mộng) ông là trung tín đối với dân sẽ được thần linh giúp. Năm Mậu thìn (tháng mùa hạ) cùng phu nhân họ Đỗ qua chùa thì bỗng nhiên ngựa quì phục xuống và quay vào phía chân núi (Núi Đất Tiên Hội). Vợ chồng Tri huyện bèn trở vào thắp hương trong chùa và xin cầu tự. Quả nhiên, về sau một năm vợ ông sinh được một người con trai. Viên tri huyện như mở lòng, mở dạ. Vì vậy, tháng giêng năm Nhâm thìn, ông bỏ tiền và quyên góp thêm xây lại chùa và khắc lại pho tượng thần. Ông cúng vào ba sào ruộng, làm thêm hai gian tiền đường, ba gian hậu cung và hai gian ống muống (kiểu chữ đinh).
- Đến năm Quí dậu, ông được thăng chức đi làm Tri phủ Nam Sách (một phủ lúc đó cai quản nhiều huyện).
- Đến năm Kỷ Mão (tháng 9), ông lại mua gỗ và ngói lợp lại, phong cảnh chùa Bụt Mọc cũng được các già gom góp công sức và các tăng sư phật tử thập phương... cùng tôn tạo nên ngày càng sầm uất hơn trước.
Trong chùa có một câu đối là:
“Bảo đài qung thuý trúc, Tiên Hội thiên chung
Mạnh Đông dùng kim liên, Phật sinh địa tú”
- Nghĩa là từ trong núi Tổ (núi Voi) nước tuôn ra vàng. còn Bắc Hòng Phi có 4 chữ “Long Ly Bảo Điện”
Chùa Bụt Mọc (Phật tích tụ) quay về núi Tổ. Hiện nay, trong chùa còn lưu giữ một số tượng phật của chùa Long Hoa sau khi bị tàn phá được tăng ni, phật tử mang về chùa Bụt Mọc thờ. Nhưng không rõ thời gian bao giờ. Chùa Bụt Mọc có vị trí rất thuận tiện cho du khách, nằm ở ngay chân núi Tiên Hội thuộc làng Tiên Hội - nơi ngày xửa ngày xưa tiên xuống vũ hội ở đây (saukhi chơi cờ trên bàn cờ tiên và tắm trong giếng tiên). Ngay từ công là con đườn quốc lộ lớn (10B) chạy qua. Người ta thấy vị trí như vậy đã cho rằng đây là chùa trình của toàn khu danh thắng Núi Voi./.
Biên soạn:
Đào Xuân Việp
(Nguyên Phó Chủ tịch UBND huyện An Lão)